2. İlimiz ve Bölgemizde İklim ve Doğal Bitki Örtüsü

İklim

Dünya’mızı güneş ısıtır. Güneş ışınlarının dik veya dike yakın geldiği yerlerde havalar çok ısınır. Havanın en çok ısındığı mevsim yazdır. Güneş ışınlarının eğik olarak geldiği yerlerde ise hava soğuktur. Havanın en az ısındığı mevsim ise kıştır.

Hava sıcaklığı termometre ile ölçülür. Sıcaklık değerleri santigrat derece (°C) ile ifade edilir. “Bugün en yüksek hava sıcaklığı 30°C olacak.” gibi. Günlük hava sıcaklığını belirtebilmek için günün çeşitli saatlerinde ölçümler yapılır. Bu ölçümlerin ortalaması alınarak günlük sıcaklık ortalaması bulunur. Günlük sıcaklık ortalamasından yararlanılarak da aylık ve yıllık sıcaklık ortalamaları hesaplanır.

Her cismin bir ağırlığı olduğu gibi, havanın da bir ağırlığı vardır. Bunu anlayabilmek için bir balonu şişirmeden önce ve şişirdikten sonra tartalım. Şişirilmiş balonun az da olsa daha ağır olduğunu görürüz. Bunun nedeni şişirilmiş balonun içindeki havanın ağırlığıdır. Dünya’nın çevresini saran havanın da bir ağırlığı vardır. Bu ağırlık yeryüzüne basınç yapar. Buna hava basıncı denir. Hava basıncı barometre ile ölçülür ve milibar (mb) ifade edilir. Hava basıncı her yerde aynı değildir. Hava basıncının az olduğu alanlara alçak basınç alanı denir. Hava basıncının fazla olduğu alanlara ise yüksek basınç alanı adı verilir. Yüksek basınç alanlarından, alçak basınç alanlarına doğru hava akımı olur. Bu hava akımı rüzgârı oluşturur.

Yeryüzündeki sular, hava sıcaklığının etkisiyle buharlaşır. Havaya karışan su buharı nem oluşturur. Havadaki su buharı yükseldikçe soğur ve yoğunlaşır. Yoğunlaşan su buharı yağış olarak yeryüzüne düşer. Yeryüzüne düşen yağış miktarı milimetre (mm) olarak ifade edilir.

Herhangi bir yerde sıcaklık, yağış, nem, rüzgâr ve benzeri etmenler etkili olabilir. Bu etmenler, o yerin günlük hava durumunu belirler. İklim ise daha geniş bir alanda etkilidir. Bir bölgede uzun yıllar süren ortalama hava koşulları o yerin iklimini belirler.
Yurdumuzda bölgeler arasında iklim farklılıkları görülür. Bunun nedenleri; yüzey şekillerinin çeşitliliği, yükseklik farklılığı ve dağların kıyıya paralel uzanmasıdır.
Yurdumuzda genel olarak üç iklim tipi görülür.

Doğal özelliklerinden dolayı ülkemizde başlıca üç iklim tipi görülür.

Akdeniz iklimi: Bu iklim tipinde yazlar sıcak ve kurak geçer. Kışlar ılık ve yağışlıdır. Don olayları ve kar yağışı yok denecek kadar az görülür. Yıllık yağış miktarı 500 ile 1000 milimetre arasındadır. Akdeniz ve Ege bölgeleriyle Marmara Denizi kıyılarında bu iklim etkilidir.

Karadeniz iklimi: Bu iklim tipinde yazlar serin, kışlar ılık geçer. Don olaylarına ve kar yağışına çok seyrek rastlanır. Her mevsim yağış görülür. Yıllık yağış miktarı 1000 milimetrenin üzerindedir. Mevsimler arasında sıcaklık farkı azdır. Karadeniz kıyısı boyunca ve bu bölgenin denize bakan yamaçlarında etkilidir.

Karasal iklim: Yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuktur. Kış mevsimi kar yağışlı geçer. Bu mevsimde don olayları çok sık görülür. İç Anadolu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri ile Trakya’nın iç kesimlerinde bu iklim tipi etkilidir. Yurdumuzda karasal iklimin en belirgin şekilde görüldüğü yer Doğu Anadolu Bölgesi’dir.

Doğal Bitki Örtüsü

Topraklar çeşitli bitkilerle kaplıdır. Bir yerde iklim özelliklerine bağlı olarak kendiliğinden yetişen bitkiler, oranın doğal bitki örtüsünü oluşturur.

Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerdeki bitki örtüsü makidir. Makiler, yaz kış yapraklarını dökmeyen kısa boylu ağaçlardır. Defne, mersin, yabanî zeytin ağaçları makilere örnektir. Bu ağaçlar, sıcağa ve kuraklığa dayanıklıdır. Akdeniz Bölgesi’nde kıyıdan itibaren kızılçamlar yaygındır. Kızılçamların tahrip edildiği alanlarda makiler yayılmıştır.

Karadeniz ikliminin etkili olduğu yerlerde gür ve sık ormanlar vardır. Bu bölgedeki ormanlar, dağların alçak kesimlerinde geniş yapraklı ağaçlardan, yüksek kesimlerde ise iğne yapraklı ağaçlardan oluşmaktadır.

Karasal iklimin görüldüğü iç kesimlerin doğal bitki örtüsü ise bozkırdır. Bozkırlarda seyrek otlar, çayırlar ve dikenli bitkiler yetişir. Bunlar, ilkbahar yağışlarıyla yeşerir ve yaz sıcaklarının başlamasıyla sararıp kurur.

3. İlimiz ve Bölgemizin Akarsu ve Gölleri

Akarsular: Yağmur, kaynak ve kar suları bir yatak içerisinde toplanır ve bir eğim boyunca akar. Bunlara akarsu denir. En küçük akarsulara dere adı verilir. Derelerin birleşmesiyle çay, çayların birleşmesiyle de ırmak (nehir) oluşur.

Akarsularımızın çoğu bir deniz ya da göle dökülür. Bazıları da yer altına sızarak veya buharlaşarak kaybolur.

Göller: Karalar üzerindeki çukur yerlerde toplanan durgun sulara göl denir. Bazı göllerin suları tatlı, bazılarının tuzlu, bazılarınki ise acı ya da sodalıdır. Sularını dışarıya akıtabilen göllerin suları tatlıdır. Dışarıya akıntısı olmayan göllerin suları ise tuzlu, acı ya da sodalı olur. Örneğin; Beyşehir Gölü’nün suyu tatlı, Tuz Gölü’nün suyu tuzludur. Van Gölü’nün suyu sodalı, Burdur Gölü’nün suyu acıdır.

Akarsuların üzerinde yapılan büyük setlerin gerisinde suların birikmesiyle oluşan göller baraj gölleridir. Atatürk, Keban, Karakaya, Hirfanlı yurdumuzdaki başlıca baraj gölleridir. Bu göller; su taşkınlarını önlemek, elektrik enerjisi, içme ve kullanma suyu sağlamak amacıyla yapılır.

Akarsu ve göllerden çeşitli şekillerde yararlanırız. Örneğin; buralardan sağladığımız suları içme, sulama ve elektrik enerjisi elde etme amacıyla kullanırız. Akarsu ve göllerde balıkçılık ve su sporları yaparız. Ayrıca bazı göllerden tuz ve soda elde ederiz.

							Ana Sayfa

	Sayfa 3/ 4
Önceki Sayfa		Sonraki Sayfa