İlimiz ve Bölgemizin Doğal Özellikleri

1. İlimiz ve Bölgemizin Yeryüzü Şekilleri

Çevremize baktığımızda her yerin aynı yükseklikte olmadığını görürüz. Bazı yerlerde düzlükler ya da çukur alanlar vardır. Bazı yerlerde ise yüksek dağlar ve tepeler bulunmaktadır. Yeryüzünde görülen dağ, tepe, düzlük ve çukurlukların hepsine birden yeryüzü şekilleri denir.

Yeryüzü şekillerinin yükseklikleri deniz seviyesine göre hesaplanır. Deniz seviyesi sıfır (0) metredir.

Çevresine göre yüksekte bulunan yeryüzü şekillerine dağ denir. Bazı dağlar, bulundukları yerde tek başına yükselir. Bunlara tek dağ adı verilir. Ağrı Dağı, Süphan, Nemrut, Uludağ ve Erciyes dağları yurdumuzda bulunan tek dağlardandır.

Bazı dağlar aralıksız sıralar biçiminde uzanır. Bunlara da sıradağ adı verilir. Kuzey Anadolu Dağlarıyla Toros Dağları sıradağlara örnektir.

Sıradağların bulunduğu yerlerde kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşım güçlükle sağlanır. Sıradağlar üzerinde ulaşıma olanak sağlayan alçak yerlere geçit (boğaz) denir. Örnek olarak Doğu Karadeniz Dağları üzerindeki Kalkanlı Geçidi’ni, Toros Dağları üzerinde Gülek Boğazı’nı gösterebiliriz.

Çevresine göre alçakta kalmış, alüvyonlarla örtülü geniş düzlüklere ova denir. Ovalar genellikle verimli topraklardan oluşur. Ovalardaki akarsular derine gömülmeden akar. Türkiye’nin ovaları; kıyı ovaları ve iç ovalar olmak üzere iki grupta toplanabilir. Deniz kıyılarında oluşmuş ve yükseltisi az olan ovalar kıyı ovalarıdır. Ülkemizde pek çok kıyı ovası vardır. Çukurova, Bafra ve Çarşamba ovaları bunlardan bazılarıdır. Yurdumuzun iç kesimlerinde bulunan ovalar iç ovalardır. Muş, Erzurum ve Kayseri ovalarını iç ovalara örnek gösterebiliriz. Bunlar deniz seviyesinden oldukça yüksektir.

Çevresine göre yüksekte bulunan ve akarsular tarafından derince yarılmış düzlüklere plato denir. Buralarda akarsular dar ve uzun çukurluklar oluşturur. Yurdumuzda birçok plato vardır. Haymana, Obruk, Bozok, Cihanbeyli, Gazi Antep ve Şanlı Urfa platoları bunlardan bazılarıdır.

Ülkemizdeki platoların bir kısmı ekim dikime elverişlidir. Ekim dikime elverişli olmayan ve yayla olarak adlandırılan platolar geçici yerleşim alanlarıdır. İnsanlar, yaz aylarında hayvan otlatmak ya da dinlenmek amacıyla yaylalara giderler. Ülkemizde, Toros Dağları ve Doğu Karadeniz Dağları üzerinde çok sayıda yayla vardır.

Akarsuların içinden aktığı uzun, kıvrımlı oluklara vadi denir. Vadiler, akarsuların aşındırmasıyla oluşur. Kızılırmak Vadisi, Fırat Vadisi gibi.
 

							Ana Sayfa

	Sayfa 2/ 4
Önceki Sayfa		Sonraki Sayfa