www.dersdestek.com

Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim > Soluk Alıp - Verme

SOLUNUM SİSTEMLERİ

Canlılar gereksinimleri olan enerjiyi organik moleküllerin kimyasal bağlarındaki bağ enerjisinden yararlanıp ATP'ye çevirir.

ATP'nin ADP + P hidroliziyle oluşan enerjiyi de biyolojik işlerinde kullanırlar. ATP sentezi solunum olarak söylenebilir.

Solunum sistemlerinin ortak yanı solunumda kullanılacak oksijenin alınmasını, oluşan CO2'in atılmasını sağlamaktır. Bu yüzden solunum yüzeyinin büyük (geniş) olması gerekir. Ayrıca gaz difüzyonunun sağlanması içinde nemli olması gerekir.

Dış Solunum : Solunum organından alınan oksijenin kana kandaki CO2'nin kandan solunum organı boşluğuna geçişidir.

İç Solunum : Solunum gazlarından oksijenin doku sıvısına, doku sıvısından CO2'in kana geçmesi ve iletimi olayıdır. Böylece hücreler O2 kazanırlar.

SOLUNUM ORGANLARI

Hücre Yüzeyi ya da Deri : Bir hücreliler, sünger ve sölenterlerde hücre yüzeyinden solucanlarda deri yüzeyinden difüzyonla gaz değişimi olur.

1. SOLUNGAÇLAR

 Solungaç derinin dışa kıvrımıdır.Solungaç iplikcikleri, kılcal kan damarı ve onu örten epitel (tek sıralı) örtüden oluşur.

Gaz değişimi burada olur.Su kabukluları, kurbağa larvaları, yumuşakçalar ve balıklarda solunum organıdır.

Kemikli balıklarda 4 çift solungaç yayı, solungaç kapaklarıyla örtülmüştür.

Kıkırdaklı balıklarda ise 5 çift solungaç yayı vardır. Solungaç kapakları yoktur.

2. TRAKELER

 Trake borusu ekstrimite açıklığından başlar (STİGMA). Doku ve hücre aralarında dallanır. Bu kollara (TRAKEİT=TRAKEOL) denir.Gaz değişimi burada olur. Trakeler kitin borulardır. Eklembacaklılardan böceklerde solunum organıdır.

3. AKCİĞERLER

Ergin kurbağa, sürüngen, kuş ve memelilerde solunum organıdır. Derinin içe doğru kıvrımlarıdır. Kurbağalarda akciğerler basit iki keseden oluştuğu için deri solunumu da gelişmiştir. Diyafram ve kaburga kasları yoktur.

Soluk alış verişini dış burun deliği kapakları ve yutak kasları sağlar. Sürüngen kuş ve memelilerde akciğer yapısı karmaşıklaşır. Kuşlarda akciğerlere bağlı hava keseleri kemik kanallarına kadar uzanır. Uçmayı kolaylaştırır.

Memelilerde bronşçukların uçları hava keseleriyle (Alveol) sonlanır. Alveoller akciğer kılcallarıyla kuşatılmıştır. Gaz değişimi alveollerle bu damar ağı arasında olur.

Oksijen iletimi

Burun > Yutak > Gırtlak > Trake > Bronşlar > Bronşçuklar >Doku>Akciğer kılcalları>Alveoller

CO₂ iletimi bu iletimin tersi yönde olur.

İNSAN AKCİĞERİ

Sol akciğer iki loplu loplar arasına yürek yerleşmiş sağ akciğer 3 lopludur.

SOLUMA

Akciğerler kasılıp gevşeme yapamaz. Soluk alış verişi kaburga kasları ve karın (diyafram) kasının birlikte çalışmasıyla olur.

Soluk alma sırasında, Göğüs boşluğu genişler. Bu olay kaburga ve diyafram kaslarının kasılmasıyla olur. Diyafram kasılınca düzleşir. Kaburga kasları kasılınca göğüs kafesini oluşturan kaburga kemiklerinin ön uçları yukarı ve dışa doğru hareket eder. Akciğere hava dolar.

Soluk verme olayında ise kaburga kasları ve diyafram gevşer. Göğüs boşluğu daralır. İç basınç artar. Hava dışarı atılır.Soluk vermede geri yaylanma basıncıda etkili olur. Bu basınç göğüs boşluğunun daralması, akciğerin genişlemesinden doğar.

Soluk alış verişinin düzenlenmesi : Omurilik soğanında bulunan merkezle düzenlenir. Solunum hızını ve derinliğini daha çok beyne akan kandaki CO2 yoğunluğu artırır. Derin soluk alıp vermede kandaki CO2 miktarı normal düzeye iner. Bu da solunum hızını yavaşlatır.

Yeni doğan bebeğin ilk soluğu; plasentadan ayrılması ve kanda CO2 miktarının artmasıyla soluk alma merkezi uyarılır. Böylece kaslara kasılma emri gider. Bunu başaramıyorsa yapay yolla kandaki CO2 yoğunluğu arttırılır.

Oksijenin Taşınması

Oksijenin büyük bir kısmı hemoglobine bağlı olarak çok azıda kan plazmasında çözünmüş olarak (% 2) taşınır. Tüm omurgalılarda ve bazı omurgasızlarda oksijen taşıyan pigment hemoglobindir.Tüm taşıma pigmentlerinin ortak yanı protein olmaları ve kanın oksijen kapasitesini arttırmalarıdır.

Karbondioksitin Taşınması

Solunum sonucu oluşan CO2 hücrelerden doku sıvısına oradan da doku kılcallarına geçer. Atardamarda O2 basıncı 100 mmHg dır. Dokularda O2 basıncının 0–40 arasında değişmesi kılcaldan dokulara O2'nin geçtiğini gösterir.