www.dersdestek.com

Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim > Destek ve Hareket

DESTEK VE HAREKET

İSKELET SİSTEMİ

Canlıların vücutlarına şekil kazandıran desteklik ve diklik sağlayan, hareketi gerçekleştiren sistemler İskelet ve Kas sistemleridir.

İNSANDA İSKELET

İnsanda iskelet kemiklerden, kemikler ise kemik dokudan oluşur. Kemik ve kıkırdak yapılar bağ ve destek doku bölümleridir.

KIKIRDAK DOKU

Omurgalıların embriyonal evrelerinde iskeleti oluşturur. Ergin dönemlerinde yerini kemik doku alır. Köpek balığı gibi kıkırdaklı balıklarda ergin dönemde de iskelet kıkırdak dokudan ibarettir.Bu doku Kondrosit denen kıkırdak hücrelerle, Kondrin denen hücre arası maddelerden oluşur. Kondrositler kapsüllü ve çekirdekli yuvarlak hücrelerdir. Dokunun en önemli özelliği kan damarları taşımamasıdır. Kıkırdak doku hücreler arası ara maddenin durumuna göre çeşitlenir.

1. Hiyalinli Kıkırdak: Ergin omurgalıda kemik uçlarında eklem yerlerinde, burunda, soluk borusunda bulunur. Saydam homojen mavimsi renktedir. Embriyoda iskeleti oluşturur.

2. Elastiki Kıkırdak: Ara maddesinde sarı esnek lifler vardır. kulak kepçesinde, östaki borusunda, kulak yolunda bulunur.

3. Lifli Kıkırdak: Zengin kollagen lifler içerir. Hücre ve ara madde azdır. uzun kemiklerin eklem yerlerinde, omur kemikleri arasında lifler olarak bulunur.

KEMİK DOKU

Hücreleri yıldız şeklinde uzantılı olup osteosit adını alır. Kemiğe sertlik veren ara maddeye ise Osein denir. Oseinde, protein, kollogen lifler CaPO4, CaCO3 ve CaF gibi tuzlar vardır. Doku içinde kan damarlarının, sinir liflerinin geçmesine yarayan Havers kanalları vardır. Havers kanallarını birbirine, kemik dışına ve kemik iliğine bağlayan kanallara ise Wolkman kanalları denir. Kemiklerin eklem kıkırdakları dışında kalan yüzeyini Periost (kemik zarı) örter. Kemik zarı kemiğin beslenmesini, enine büyümesini onarımını ve kırıldığı zaman kaynaşmasını sağlar.

KEMİK OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1. Genetik özellikler; kemik oluşumu ve gelişimi kalıtsal faktörler (genler) tarafından belirlenir.

2. Hormonlar; kemiklerin büyümesini, inorganik tuzların birikimini düzenler. Kas ve kemiğin büyümesini etkiler. Kandan kemiklere Ca iyonlarının geçişini hızlandırır.

3. Vitaminler, özellikle D vitamini Ca ve P'un ince bağırsaktan emilip kemiklerde birikmesini sağlar. D vitamini eksikliği bu nedenle çocuklarda kemik eğriliği (Raşitizm) yapar. A ve C vitaminlerinin ise kemik oluşumuna dolaylı katkısı vardır.

4. Yeterli ve dengeli beslenme kemik oluşumunu hızlandırır.

YAPISAL KEMİK TİPLERİ

a. Süngersi Kemik: Hücre boşlukları düzensizdir. İnce kemik lamellerinden oluşur. Boşluklar kırmızı kemik iliği içerir. Kırmızı kemik iliği kan hücrelerinin yapım yeridir. Uzun kemiklerin baş kısmında yassı kemiklerin ortasında bulunur.

b. Sıkı kemik (Sert kemik): Hücreler arası boşluklar yoktur. Havers ve Wolkman kanalları vardır. Havers kanallarının çevresinde iç içe geçmiş halkalar biçiminde lamellerin oluşturduğu yapıya Havers sistemi denir.

GÖRÜNÜŞLERİNE GÖRE KEMİK ÇEŞİTLERİ

I. Uzun kemik

II. Kısa kemik

III. Yassı kemik olmak üzere üç çeşittir.

I. Uzun kemik: Kalınlaşmayı Periost, uzamayı ise baş ile gövde arasındaki kıkırdak tabakadan oluşan bölge sağlar. Periost altında sıkı kemik vardır. Ortada kemik kanalı içindede sarı ilik vardır. Baş kısmında bulunan süngersi kemikte ise kırmızı ilik bulunur.Kol ve bacak kemikleri uzun kemiklere örnektir.

II. Kısa Kemik: Yapı olarak yassı kemiklere benzer. Eni boyu ve kalınlığı yaklaşık eşittir. Dıştan içe doğru periost, sıkı kemik süngersi kemik şeklinde yapılanmıştır. Omurlar, el ve ayak bilek kemikleri örnektir.

III. Yassı Kemik: Dıştan içe doğru Periost, sıkı kemik ve süngersi kemik şeklinde yapılanmıştır. Kanalları yoktur. Göğüs, kafatası, kaburga, kürek ve kalça kemikleri yassı kemiklerdir.

İNSANDA İSKELETİN BÖLÜMLERİ

206 – 214 kemikten oluşan iskelet; baş, gövde ve üyeler iskeleti olmak üzere üç bölüme ayrılır.

BAŞ İSKELETİ

Kafatası ve yüz kemikleri olarak ikiye ayrılır.

GÖVDE İSKELETİ

Omurga, kaburga, göğüs, omuz ve kalça kemeri kemiklerinden oluşur.Kaburga kemikleri sırtta omurgaya bağlıdır.

ÜYELER İSKELETİ

Kol ve bacak kemiklerinin tümüdür.

EKLEMLER

İki kemiğin birbiriyle birleştiği ya da bağlandığı yerlerdir. Eklem hareketliliklerine göre üçe ayrılır.

1. Oynamaz Eklemler: Kemikler birbiriyle girinti ve çıkıntılarla birleşmiştir.Tamamen hareketsizdirler. eklemler arasında eklem sıvısı bulunmaz. kafatası eklemlerinde görülür.

İNSANDA İSKELET KAFATASI KEMİKLERİ

2. Yarı Oynar Eklemler: Vücudun kısıtlı hareket eden kısımlarının eklemleridir. Omurga buna örnektir.

3. Tam Oynar (hareketli) Eklemler: Eklem yapan kemik uçları bağ dokudan bir kapsül içine alınmıştır. Kapsülle eklem arasındaki boşluğa eklem boşluğu denir.

Eklemlerde bir de yapılarına göre sınıflandırılır.

1. Bilye – Yuva Eklemler

Omuz ve kalça kemeri eklemleri örnektir.Her yönde hareket ederler.

2. Menteşe Tipi Eklemler

Dirsek ve diz eklemleri örnektir. Bir yönde hareket ederler.

3. Bir Eksen Etrafında Dönen Eklemler

Ön kol kemiğinin bilek kemikleriyle yaptığı eklemlerdir.

4. Kayan Eklemler

El ayası eklemleri örnektir.

5. Açısal Eklemler

El bilek ve ayak bilek eklemleri örnektir.