..:: www.dersdestek.com ::..


\| Öğrenci Destek Hattı \| Öğretmen Destek Hattı \|	\| Bize Ulaşın \| Site Haritası \| Ana Sayfa \|

ÖĞRETİM MATERYALİMİ GELİŞTİRİYORUM

ETKİLİ BİR ÖĞRENME ARACI OLARAK
OFİS YAZILIMLARINDAN POWERPOİNT KULLANIMI

BÖLÜM 1

GİRİŞ

Teknolojideki hızlı değişim, öğrenme – öğretme ortamlarını da değiştirmiştir. Gelişen teknoloji ışığında, öğrenci merkezli öğrenme modelleri içerisinde teknoloji, her geçen gün artan bir şekilde yerini almaktadır. Gelişen teknolojiyle birlikte bilgiye ulaşma yöntemlerinde de gelişmeler olmaktadır. Özellikle Internet'in yaygınlaşmasıyla birlikte bilgiye erişim yolları çeşitlenmiştir. Bir yandan bilginin artması – çeşitlenmesi, diğer yandan bilginin öğrenciye aktarılması, öğretmenin sahip olması gereken özellikleri arttırmıştır. Artık öğretmen hazır bilgiyi alıp öğrenciye aktaran değil; bilgiye ulaşan, yorumlayan ve yeni haliyle öğrenciye aktaran, öğrencisini araştırmaya, bilgilerini paylaşmaya yönelten bir yapıya kavuşmuştur. Teknolojik gelişmeyle birlikte öğretmen; bilgisayar ortamında hazırlayacağı öğretim materyalleriyle öğrencide etkili ve kalıcı öğrenmeyi sağlamaya çalışmalıdır.

Okullarımızda son dönemlerde artan Bilgi Teknolojisi Sınıfları ile bilgisayarların bir çok eve girmesi sonucunda teknoloji kullanımı yaygınlaşmıştır. Öğretmenlerimizin büyük bir çoğunluğu bilgi teknolojisini kullanır hale gelmiştir. Öğretmenlerimiz ofis yazılımlarından, Internet'ten yararlanmakta, CD ROM ortamındaki öğretim yazılımlarını kullanmaktadır.

Ancak hazır öğretim materyali her zaman öğretmenlerimizin gereksinimi karşılamayabilir. Öğrenci farklılığı, öğrenme farklılığı, çevresel etkiler gibi nedenlerle, aynı öğretim materyalini kullanmak, öğretimde istenen etkiyi sağlamayabilir. Öğretim materyali öğretim ortamında farklı amaçlar için kullanılabilir. Materyal bazı öğretim ortamlarında öğretmeni destekleyici amaçla kullanılırken, bazı ortamlarda ise tamamen öğretmen rolü üstlenerek içeriği doğrudan öğrencilere aktarmaktadır.

Öğretmenlerimizin öğretim materyali gereksinimini karşılayabilecekleri en iyi kaynak bilgi teknolojileri içerisindedir. Özellikle öğretim ortamında öğretmeni destekleyecek materyal, bir sunum aracı kullanılarak öğretmenin kendisi tarafından hazırlanabilir. Etkili bir sunum aracı olan PowerPoint, uygulamalarda göstermiştir ki; hem öğretmeni destekleyici bir araç, hem de öğrencilerin araştırıp hazırladıkları konuları sundukları – paylaştıkları en iyi araçlardan birisidir.

EĞİTİMDE TEKNOLOJİ NEDİR?

Yapılmış olan bir çok teknoloji kavramının ışığında eğitimde teknoloji; bilgi ile öğrenci arasındaki köprü olarak ifade edilebilir. Bu köprü ile öğretmen;

1. Temel bilgileri,

2. Tanımlar ve uygulamalar hakkında yeterince bilgi verilmesini,

3. Öğrencilerin öğrenmeyi tamamlayabilmeleri için bilgileri kalıcı ve kullanılabilir bir biçime dönüştürmelerini sağlar.

ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ NEDİR?

“ Öğretim Teknolojileri, öğrenme nesnelerini yani öğrenme ve öğretme sürecinde yer alacak her türlü materyal ve aracı anlatır
(Armsey & Dahl, 1973).”

“..... daha etkili bir öğretim sağlamak amacıyla, öğrenme ve iletişim ile ilgili araştırmalara dayalı, insan ve maddi kaynakları birlikte kullanarak, öğretme ve öğrenme süreci bütününün belirli özel hedefler açısından sistematik olarak tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesidir (Reiser, 1987).”

Öğretme yöntemlerini sistem yaklaşımı olarak adlandıran bu tanıma göre; sistematik ve bütüncül bir yaklaşım sürecinde araç-gereç, sayısız öğelerden biri olarak yer alır.

SİSTEM NEDİR?

Genel anlamda sistem, karşılıklı etkileşim içerisinde bulunan unsurların, tasarlanan amaçları gerçekleştirmek amacıyla bir bütün meydana getirecek şekilde organize edilmesidir (Sezgin, 1994).

Öğretimde sistem yaklaşımı süreci “öğretim tasarımı” olarak adlandırılır.

Öğretim Tasarımının

Analiz aşamasında;

öğretim sonunda öğrencilere kazandırılması istenen amaçlar saptanır.

Tasarım ve geliştirme aşamasında;
nasıl öğretelim sorusuna cevap aranır.

Değerlendirme aşamasında;

analiz aşamasında belirlenen amaçların doğru ve noksansız olup olmadığı,

geliştirilen amaçların içeriği yansıtıp yansıtmadığı,

geliştirilen öğretim amaçlarına ulaşılıp ulaşılamadığı değerlendirilir.

ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ VE İLETİŞİM

“Öğrenme- öğretme süreçlerinde gerçekleştirilen tüm etkinlikler temelde birer iletişim etkinliğidir (Ergin, 1995)”

“İletişim, genel anlamıyla iki birim arasındaki mesaj alışverişidir (Demirel, 2000)”

Şekil 1: Öğretme – Öğrenme Süreci

Öğrenme içeriğinin sunuluş biçimi ve sırası arasında doğrudan bir ilişki vardır. Bu nedenle öğretimin somuttan soyuta doğru aşamalandırılması gerekir.

Somuttan soyuta öğrenmede “yaşantı konisi” adı verilen yardımcı bir model geliştirilmiştir.

Şekil 2: Dale’ in Deneyim Konisi

Yaşantı konisinin dayandığı bilimsel araştırma bulgularına göre insanlar öğrendiklerinin,

% 83’ ünü görme,

% 11’ ini işitme,

% 3.5’ ini koklama,

% 1.5’ ini dokunma

% 1’ ini tatma duyularıyla öğrenmektedir.

Hangi duyularımızla öğrendiklerimiz ne kadar hatırlanır?

Zaman sabit tutulmak üzere insanlar:

Okuduklarının % 10’ unu,

İşittiklerinin % 20’sini,

Gördüklerinin % 30’ unu,

Hem görüp hem işittiklerinin % 50’sini,

Söylediklerinin % 70’ini,

Yapıp söylediklerinin % 90’ını hatırlamaktadırlar (Çilenti, 1991).

Öğretim aşamasında, öğrencinin öğrenmesine yardım eden değişik stratejiler kullanılmalıdır. Bu stratejiler:

Konu özeti: Hatırlamayı kolaylaştırmak için, aralıklarla ya da ders bitiminde konular özetlenmelidir.
Tekrar: Temel olarak bir davranış, alıştırma şeklinde ne kadar çok tekrarlanırsa, öğrenme o kadar kolay olur.
Kolaydan zora sıralama: Kolaydan zora, somuttan soyuta yapılan sıralama daha çok kendine güven, daha çok motivasyon ve daha iyi öğrenme sağlar.
Genelleme yapma: Öğrencilerin öğrendiklerini, farklı durumlarda kullanabilmelerine yardımcı olacak, farklı örnekler ve alıştırmalar yaptırılmalıdır.
Dikkat çekme: Öğrenci dikkatlerini dersin önemli noktalarına toplamak için dikkat çekmek gerekmektedir. Önemli olan dikkatin nereye ve ne zaman çekileceğidir.

Öğrencilere kazandırılacak davranışlarda farklı öğretim yöntemleri kullanılabilir. Belirli davranışların öğrencilere kazandırılmasında farklı yöntemler kullanılabileceği gibi bir çok yöntem de bir arada kullanılabilir. Bazı öğretim yöntemleri şunlardır:

Anlatım: Öğretmen merkezli ve öğretmenin konuyu öğrencilere anlatması esasına dayanan bir yöntemdir. Özellikle sözel bilgilerin öğrencilere kazandırılmasında; öğrenci sayısının fazla olduğu sınıflarda ve bir konunun işlenmesinde öğretim için ayrılan sürenin kısa olduğu durumlarda kullanılır. Konuların daha iyi anlaşılabilmesi ve ilgilerin çekilmesi için görsel unsurlardan yararlanılmalıdır.

Soru- Cevap: Öğretmenin, bir konu ile ilgili hazırladığı soruların öğrencilere sorulması ve onlardan alınan cevapları değerlendirerek öğretim yapması esasına dayanır. Bu yöntem öğrenciye düşünme, konuşma ve yorum yapma alışkanlığı kazandırır. Öğretmene ise, öğrencilerin düşünmesini sağlama ve geliştirme, öğrencilerin öğrenme düzeylerini anlama, derse ve konuya karşı ilgiyi artırma, öğrenilenleri pekiştirme ve yeni konuyla ilgiyi kurarak öğrenmeyi sağlamasına yardımcı olur.

Gösterip Yaptırma: Bir işi oluşturan işlemlerin uygulanmasını, araç gereçlerin çalıştırılmasını önce gösterip açıklama sonra da alıştırma ve uygulama yaptırarak öğretme yöntemidir.

Örnek Olay: Gerçek hayatta karşılaşılan problemlerin sınıf ortamında neden, nasıl ve sonuç ilişkisine göre incelenmesi yöntemidir. Öğrencilerin konu ile ilgili bilgi, beceri ve tutum kazanmasını sağlamak ve benzer olaylar karşısında hızlı ve etkin çözüm yolları bulmalarına yardımcı olmak için kullanılır.

Grup Tartışması: Bir konu ya da sorun üzerinde katılımcıları düşünmeye yöneltmek, soruna çözüm üretmek için kullanılan yöntemdir. Grup tartışmasında konu ve amaç saptanır, tartışmayı yönlendirecek sorular belirlenir, tartışmadan önce (dramatizasyon yapılarak, yazılı materyal okunarak, film izlenerek) ortak yaşantı oluşturulur, tartışma yapıldıktan sonra özet ve değerlendirme yapılır.

Beyin Fırtınası: Belirli bir zaman içerisinde, belirli bir konu ya da soruna çözüm getirmek, karar vermek, konu hakkında mümkün olduğunca çok fikir üretmek için kullanılan bir yöntemdir. Tüm fikirler konuşulup tartışıldıktan sonra, benzer fikirler birleştirilir, ilgisiz fikirler elenir ve öneriler öncelik sırasına konulur.

Rol Oynama: Öğrencilerin deneyim kazanarak ve hissederek öğrenmelerine yardımcı olan bir yöntemdir. Rol oynama yönteminde eğitim konusu ile ilgili tutum, durum, sorun ya da olay öğrenciler tarafından sınıfta dramatize edilir. Rol oyunları gerçek yaşam örneklerine dayalı ya da hayali olarak tasarlanmış örnekler olabilir.

ARAÇ GEREÇLERİN ÖĞRETİMDEKİ YERİ VE ÖNEMİ

Öğretme -öğrenme sürecinde araç gereçler genelde öğretimi desteklemek amacıyla kullanılırlar. Öğrenmeye katılan duyu organlarının sayısı arttıkça, öğrenme daha kolay ve kalıcı olur. Teknolojik araçların kullanılmasıyla sağlanan faydaları sıralayacak olursak;

Teknolojik araçlar,

Öğrenme işlemine katılan duyu sayısını artırarak kalıcı öğrenmenin gerçekleşmesine yardımcı olur. Öğrenmenin niteliğini artırır.
Öğretimde kullanılan araç gereç sayısı arttıkça, her bir öğrencinin bireysel öğrenme ihtiyaçlarına uygun bir öğretim kanalı bulunur.
Öğrencilerin dikkati çekilerek motivasyon artırılır.
Bilgilerin belleğe kodlanmasını ve kolay hatırlamayı sağlar.
Soyut, anlaması güç kavramları ve olayları somutlaştırır.
Sınıfa getirilmesi olanaksız olay ve cisimlerin güvenli olarak gözlenmesini sağlar.
İçeriği basitleştirerek anlaşılmalarını kolaylaştırır.
Öğrencilerin ve öğretmenlerin hedefe ulaşmak için harcadıkları zamanı azaltır.
Öğretmenin etkinliğini artırır.
Öğrenciyi öğrenmede etkin kılar.
Niteliği düşürmeden eğitimin maliyetini düşürür.

ÖĞRETİMDE KULLANILAN GÖRSEL İŞİTSEL TEKNOLOJİK ARAÇLAR

Öğretim sürecinde görsel işitsel teknolojik araçları kullanmanın temel amacı öncelikle, gerçekte sınıfa getiremeyeceğimiz objeleri ya da olayları ders ortamına taşımaktır. Fotoğraf, resim, grafik, canlı görüntüler (film), gerçek sesler ve günümüzün teknolojisi bilgisayarlar ile CD ROM veya Internet' ortamında ya da kendi oluşturabileceğimiz yazılımlarla simülasyonlar, animasyonlar sınıf ortamına taşınabilmektedir. Sınıf ortamına taşıdığınız her materyal, çoklu zeka uygulamalarınızda da size yardımcı olacaktır. Sınıf içerisinde kullanabileceğimiz bazı teknolojik araçlar şunlardır:

	Yazı Tahtası	Sınıflarımızda vazgeçemediğimiz en önemli araçlardan bir tanesi yazı tahtasıdır. Basit olarak çizilebilecek grafikler, resimler, dikkat çekilmek istenen başlıklar vb. dersin işleyişi sırasında tahtaya çizilerek görsellikle birlikte akılda kalıcılık sağlanır. Öğrenci yazı tahtası kullanarak aktif duruma gelebilir.


	Radyo/ Ses Kaseti/ CD ROM	Sınıfa getiremediğimiz doğa sesleri, müzikler, örnek anlatımlar, canlandırmalar vb. ses kaseti ya da CD ROM dan ders ortamında dinletilebilir. Öğrencilerin yaptıkları çalışmalarla ilgili ses araştırmaları ya da kendi sesleri kaydedilip dinletilerek derse aktif katılım sağlanabilir.
	Televizyon/ Video/ VCD	Sınıfa getiremediğimiz canlılar, manzaralar, şehirler, ülkeler, olaylar televizyon aracılığıyla ders içerisinde gösterilebilir. Video ya da VCD okuyucular televizyonla birlikte kullanılan yardımcı araçlardır. Kamera ile öğrencilerin yaptıkları görüntü kayıtları da izlendiğinde yine aktif katılım sağlanmış olacaktır.
	Slayt	Slayt projeksiyon makineleri yardımıyla fotoğraflar sınıfta gösterilebilmektedir. Ancak slayt üretimi pahalı olduğu ve yanlıca durağan fotoğraflar gösterme sınırlılığından dolayı çok fazla kullanılmamaktadır.
	Tepegöz	Tepegöz projektörleri, önceden hazırlanmış siyah beyaz ya da renkli saydamların yansıtılmasını sağlayan araçtır. Resim , grafik, metin gibi bilgilerin büyütülerek yansıtılmasında kullanılır. En büyük avantajı ders içerisinde yazı tahtası gibi kullanılması yani saydamlar üzerine yazılıp çizilebilmesidir. Öğrencilerde bu aracı kullanarak kendi hazırladıkları yansıları aktif olarak kullanabilirler.
	Episkop	İçerisine yerleştirilen kitap, dergi, tepegöz saydamı gibi herhangi bir materyalin büyütülerek yansıtılmasını sağlayan bir araçtır. Kitap sayfasının yansıtılması gibi bir üstünlüğü olmasına rağmen, tepegözde olduğu gibi yansıtılan materyal üzerine yazma çizme işlemi yapılamaz. Daha pasif kullanılan bir araçtır.
	Projeksiyon Makinesi	Video ya da bilgisayar bağlantısı yapılarak kullanılan, görüntüyü büyüterek yansıtan araçlardır.


	Bilgisayarlar	Bilgisayarlar eğitimde öğretim, üretim ve iletişim aracı olarak kullanılmaktadır. Bilgisayarlar tek başlarına ya da bir projeksiyon makinesi bağlanarak kullanılabilir. Anlattığımız tüm araçları kendi bünyesinde barındırmaktadır. Video gösterme , ses dinleme, slayt izleme, yazı yazma, animasyon ve simülasyonlarla çalışma özelliklerinin dışında Internet' üzerinden araştırma yapmaya olanak tanıması gibi birçok üstün özelliği ile en çok tercih edilen araç durumunu almıştır. Öğretmenin ve öğrencinin aktif olarak derse katılımı en üst düzeyde sağlanmaktadır.
	İntranet (Yerel Ağ) ve İnternet (Uluslar Arası Ağ)	Bilgisayarların iletişim sağlayacak şekilde, sınırlı sayıda birbirlerine bağlandığı ağ yerel ağ olarak adlandırılmaktadır. Bağlantının tüm bilgisayarlarla yapıldığı ve dünyanın her tarafıyla iletişim kurulduğu ağ yapısı ise Internet'tir. Yerel ağdan bilgiler paylaşılabilir, ortak çalışmalar yapılabilir. İnternet ise araştırmaların en rahat yapılabileceği, bilgilerin kolayca ulaşılabileceği, her türlü görsel işitsel materyale ulaşılabilecek iletişim aracıdır. Öğretmen ve öğrenciler kişisel sayfalarını hazırlayarak çalışmalarını rahatça paylaşabilirler.

GÖRSEL MATERYAL TASARIMI

ÖĞRETİM MATERYALİ HAZIRLAMADA TEMEL İLKELER

1. Basit sade ve anlaşılır olmalı.

2. Hedef ve davranışlara uygun hazırlanmalı

3. Konuyu oluşturan bütün bilgilerle değil, önemli ve özet bilgilerle donatılmalı.

4. Önemli noktaları vurgulamak için görsel öğe kullanılmalı.

5. Güncellenebilir nitelikte olmalı.

Şekil 3: Görsel Tasarım Unsurları

GÖRSEL TASARIM UNSURLARI

Görsel Unsurlar

Öğrenme etkinliği içerisinde seçilen öğeler konunun özelliğine göre değişebilir. Ancak genel olarak aşağıdaki yaklaşımlar uygulanabilir.

Gerçekçi unsurların kullanılması, anlatılan gerçek nesnenin gösterilmesi demektir. Gerçek nesnelerin fotoğraflarının kullanılması, gerçek renklerinin kullanılması buna örnek olarak verilebilir.

Şekil 4: Gerçekçi Unsurların Kullanılması

Benzeşik görsel unsurlar, bir kavramı veya bir konuyu açıklamak için o kavrama benzer bir nesneyi göstererek benzerliklere dikkat çekmek için kullanılır.	Şekil 5: Benzeşik Unsurların Kullanılması

Şematik görsel unsurlar, şemalar, grafikler, haritaları kapsar. İçerik yapılarındaki benzerlikleri göstermekte etkilidir.

Şekil 6: Şematik Unsurların Kullanılması

Sözel Tasarım Unsurları

Görsel materyal hazırlandığında çoğunlukla sözel unsurlarla tasarımı desteklemeye gereksinim duyulabilir. Kullanılan unsurların amaçlanan mesajlarla uyumlu olması gerekir.

Yazı Tipi materyaldeki diğer unsurlarla uyumlu olmalıdır. Verilmek istenen mesajı, yalın bir ifadeyle vermek için süslü olmayan düz yazı tipleri seçilmelidir. Yapılan uygulamalar sonucunda “Arial” yazı tipinin yansıtılan ya da bilgisayar üzerinde uygulanan materyal için en uygun yazı tipi olduğu söylenebilir.

Şekil 7: Yazı Tipi Kolay Okunabilir Nitelikte Olmalı. Farklı Yazı Tiplerinden Kaçınılmalıdır.

Stil Sayısı, bir saydamda gereksiz yere fazla sayıda kullanılırsa dikkat çekmek yerine dikkatin dağılmasına neden olur. Stillerdeki farklılık ancak dikkat çekmek için kullanılmalıdır. Dikkat çekme unsuru olarak, ”Kalın, Yatık, Altı Çizili, Yazı Boyutu” gibi biçimlendirmeler kullanılabilir.

Şekil 8: Stil Farklılığı Dikkat Çekmek İçin Kullanılmalıdır.

Büyüklük, bir metindeki yazıların rahatlıkla okunabilmesini sağlayan unsurdur. Kullanılan yazıların sürekli büyük harfle yazılması, gözün algılamasında monotonluğa dolayısıyla yorgunluğa neden olmaktadır. Küçük harflerle yazılan metinlerde göz farklı karakterler ve büyüklüklerle karşılaşacağı için monotonluk olmayacak, görsel algı kolaylaşacaktır. Genellikle kısa başlıklarda sürekli büyük harf kullanılabilir ancak uzun başlıklar ve metinler için küçük harf kuralına uygun yazım tercih edilmelidir.

Şekil 9: Bir Metinde, Mümkün Olduğunca Küçük Harf Tipi Kullanılmalıdır. Sürekli Büyük Harf Okumayı Zorlaştırır.

Renk unsurunu kullanırken, hazırladığımız sunumlarda zıt renklere dikkat etmeliyiz. Metin renginin arka planın rengiyle zıt renkte olması, yazının kolay okunmasını sağlar. En iyi okunabilirlik durumları öncelik sırasına göre yandaki şekildeki gibidir.

Şekil 10: Renk Seçiminde En İyi Okunabilirlik Durumları

Harf Boyutu seçilirken metnin uzak mesafeden okunabilmesi, gözü yormadan algılama sağlaması ve dikkat çekici bir unsur olarak kullanılmasına dikkat edilir. Yazı boyutu hedef kitlenin seviyesine uygun olarak ne çok büyük ne de çok küçük olmalıdır. Genellikle 28 – 40 punto yazı büyüklüğü tercih edilebilir. Ancak uygulayıcının tercihine uygun olarak daha büyük ya da küçük yazı büyüklüğü de kullanılabilir.

Şekil 11: Harf Boyutu Gözü Yormamalı

Boşluklar satır aralarındaki okumayı kolaylaştırmak için kullanılır. Eğer satırlar birbirine çok yakın ise kolay okunmazlar. Birbiri arasında boşluğun çok olduğu satırlar ise birbirinden kopukmuş izlenimi verirler. İyi okunabilir bir metin için ideal olan boşluk, küçük harflerin boyutundan biraz küçük olmalıdır.

Şekil 12: Üstteki satır araları ideal olandır. Alttakinde ise satır arası boşluklar fazla bırakılmıştır.

Çekici Unsurlar

Dikkat çekici unsurlar, materyalde uyarıcılar kullanılarak dikkatin bir konuya verilmesini sağlamak için kullanılır. Ortam monotonlaştığında veya dikkatin özellikle çekilmesi gereken noktalarda uyarıcı, dikkat çekici bir unsur kullanılabilir. Bu unsurlar PowerPoint sunumlarında, ses efekti, görüntü efekti ya da animasyon olabilir. Ancak unutmamak gerekir ki dikkat çekici unsurların gerekli gereksiz sürekli kullanılması da materyali monoton hale getirecektir. Bu nedenle dikkat çekme unsurları yerinde ve zamanında kullanılırsa hazırlanan materyal amacına ulaşır.

Şekil 13: Vurgulanacak bölümlere dikkat çekilmelidir.

Dokunulabilir unsurlar, dokunma duygusuna benzer bir duygu oluşturan unsurlardır. Desen, doku, renk gibi ögeler, konunun anlaşılır bütünleştirici özelliğini artırır.

Şekil 14: Dokulu Şekiller Dokunulabilirlik Duygusu Verir.

Etkileşimli materyal anlatılan konuya katılımı arttırır. Örneğin bir soru sorup, yanıt geldikten sonra doğru olanı yansıda göstermek etkileşimi artırır. Kalıcı öğrenmeyi destekler.

Şekil 15: İlk Slaytta Soru, Sonraki Slaytta Cevap Verilebilir.

Görsel Tasarımda Dikkat Edilmesi Gereken Biçimsel Yapı Unsurları Genel Olarak Şunlardır;

1. Görsel unsurları düzenlerken en az çabayla dikkati materyale çekmek hedeflenmelidir. Bunun için görme noktaları dediğimiz noktalar esas alınmalı ve dikkat çekilecek obje bu noktalara yerleştirilmelidir.